Çernobil’e Nasıl Gidilir?

Son güncelleme tarihi: 12 Eylül 2019

Ön not: Çernobil Bölgesi’nde geçirdiğim o günle ilgili anılarım için yazdıklarımı buradan okuyabilirsiniz. Birçok kez gelen soruların yanıtını bu yazıda olmasa bile o yazıda bulacaksınız, lütfen soru göndermeden önce bu 2 yazımı okuyun.

2. ön not: Defalarca sorulduğu için en başa yazma gereği duyuyorum. Ukrayna’yla Türkiye arasında pasaport zorunluluğu kalkmış olsa da Çernobil bölgesine girmek için pasaport gerekiyor. Nüfus cüzdanıyla girilemiyor. Bu bilgiyi bizzat katıldığım tur şirketine mail atarak 2018’in Nisan ayında aldım.

Ukrayna’da görebileceğim hiçbir yer Çernobil bölgesi kadar heyecan verici değildi açıkçası. Bu nedenle Ukrayna gezimde bir radyasyon turu yapmak için gerekli girişimleri yapıp bölgeye gittim. Çok insan için Pripyat bir bilgisayar oyununun dekorundan başka birşey değil. Benim gibi bilgisayar oyunu oynamayanlar için ise yüzyıllar sürecek bir lanete, daha çok ve daha hızlı enerjiye kurban edilmiş dünyanın en sembolik şehirlerinden bir tanesi.

Çernobil radyasyon bölgesi (Exclusion zone) güvenlik güçleri tarafından korunan bir bölge olduğu için bölgeye sadece devlet izniyle girilebiliyor. Ukrayna’nın bürokratik işlerinin, hele ki Ukraynaca bilmeyen biri için çok sıkıntılı olacağını varsayarsak bölgeye girmenin tek mantıklı yolunun tur ayarlamak olduğunu söyleyebilirim. Turu ayarlama kısmında yapılacaklar belli. Google’da arama yaparak birçok tur organizasyonunu bulabilmek mümkün. Bunları inceleyerek turların kapsamlarını, ne vaadettiklerini, dikkat etmeniz gerekenleri ve fiyatlarını öğrenebilirsiniz. Bürokratik işlemler birkaç gün sürdüğü için bölgeye gitmeyi planladığınız günden en geç 1 hafta önce turu ayarlamızı öneririm. Benim incelediğim bütün turlar Kiev’den başlıyor ve sonunda yine Kiev’e bırakılmanızla bitiyor (Yeri gelmişken gitmeden önce Kiev’deki Çernobil Müzesi’ne uğramanın iyi olacağını belirteyim, giriş 10 hrivna). Şirketler genelde olası bir vazgeçme olasılığından zarar görmemek için ön ödeme istiyor ve bu ödemeyi Paypal üzerinden talep ediyorlar. Türkiye’de artık Paypal olmadığı için ben alternatif bir yöntem sordum tur şirketine, onlar da Western Union’ı önerdiler. O şekilde ön ödemeyi halledebildim. Paranın kalan kısmı turda ödeniyor. Bu konuda çok soru geldiği için para kısmını da açıklayayım: Ben 1 günlük İngilizce tur için 129 $, Geiger Sayacı kirası için 10 $ ve Çernobil nükleer santral yemekhanesinde öğle yemeği için de 5 $ olmak üzere toplam 144 Amerikan Doları ödedim. Lütfen daha fazla “tur kaça malolur” soruları sormayın, güncel Dolar kuruna göre hesap yapın. Çernobil turları sadece Kiev’den Çernobil’e gidiş, orada geçirilen zaman ve Kiev’e dönüşü kapsıyor, oraya gidiş gelişi siz ayarlayacaksınız. Ödemeler dolar veya hrivna cinsinden yapılabiliyor. Ücretler hem gideceğiniz güne, hem de elbette şirkete göre değişebiliyor, gerekli araştırmaları yapın öncesinde.

Yine belirteyim, turlar İngilizce ya da Ukraynaca düzenleniyor, İngilizce bilmeden de tura katılabilirsiniz ama rehberin anlattıklarından birşeyler anlamak istiyorsanız elbette biraz İngilizce konuşabilmenizde büyük fayda var.

Hem kendimi, hem de ailemi ve arkadaşlarımı biraz rahatlatabilmek adına elimden geldiğince konuyla ilgili blogları okudum gitmeden önce, daha önceden bölgeye gitmiş ama 5 yıl geçmesine rağmen aynı gaz dünyayı dolaşmayı sürdüren İngiliz bir gezginle konuştum. Ekstra bir tedbir alınmasına gerek olmadığını, sadece söylendiği şekilde uzun tişört veya sweatshirt, pantolon ve kapalı ayakkabı giydiğini söyledi, bir de geri döndükten sonra tüm kıyafetlerini yıkayıp hayatının en uzun banyosunu yaptığını. Ancak bunlar fazlaca titiz hareketler bence, çok etkisi olmasa da insanın içini az buçuk rahatatan türden. Dönüşte ben sadece yıkanmakla yetindim.

Aslında benim korktuğum asıl şey, kendim ‘radyoaktif’ olduysam bile bunu etrafimdakilere bulaştırma ihtimaliydi. Kulağa aptalca geldiğinin farkındayım, yine de bilmem gereken her şeyi öğrenmeye çalıştım. Genelde bu konuda verilen örnek şu oluyor: yazın güneşte fazla kalıp güneş yanığı olanlar da aslında benzer bir gama ışımasına maruz kalıyor. Güneşte yanmış birinin yanında durup da ‘radyasyon kapma’ ihtimali ne kadarsa Çernobil’e gidip etraftakilere gama ışını yayma ihtimali o kadar deniyor. Sonuçta bu riskin de çok düşük olduğuna ikna oldum. Tomografi çektirenlerden bir süre hamilelerden uzak durması söylenir. İsterseniz hem kendinizi, hem de yanınızdaki rahatlatmak adına bunu uygulayabilirsiniz (Bu arada Çernobil bölgesine 6 ayı geçmiş hamilelerin girmesi yasak, daha erken aşamalarda olanların girmesinde sorun olmadığını varsayıyor herhalde Ukraynalı yetkililer).

Birkaç basit hesaplama var. Bir CT’de verilen radyasyon miktarı 10 mSv olduğunu okudum, tur esnasında maruz kalacağınız en yüksek radyasyon 4 numaralı reaktörün yakınındaki 3 µSv/saat civarındaki değer. Bölgenin diğer yerlerinde bu miktar değişse de her şekilde daha düşük. Rehberlerin bildiği ve ‘hot spot’ olarak tabir ettiği çok sınırlı birkaç bölgede bu değerler daha da yükseliyor ama zaten çok durmadan geçiyorsunuz oraları. Zaten bölgede geçirilmesine izin verilen zaman 8 saati geçmiyor. Hem kendi Geiger Sayacı’mda yazan, hem de tur sonunda bize verilen sertifikada yazana göre aldığım toplam radyasyon 3 µSv olarak kayıtlara geçti. Normal bir şehirde, örneğin Kiev’de açık alandaki radyasyon seviyesinin 0.12 µSv/saat olduğunu düşünürsek zaten biz her gün 3 µSv’e yakın radyasyon alıyoruz. Yani normal bir günde aldığınız radyasyonu burada 8 saatte almanız dışında ekstrem bir durum yok gibi görünüyor.

Kanser olduysam da yapacak birşey yok zaten, ama tur organizatörleri bu konuda son derece kendilerinden emin konuşuyorlar. Hatta bizim rehber, ki öğrendiğime göre haftada en az 3-4 kez oraya geliyormuş, bütün tur boyunca tişörtle dolaştı. Ben şimdi kalkıp nükleer enerji uzmanları gibi burada, “gidin hiçbirşey olmaz” diyebilecek bilgi seviyesinde değilim. Sadece yapılan belirli hesaplamalara göre ortaya çıkan bir sonuç var ve sayılar manipüle edilmiyorsa alınan dozlar öldürücü olmaktan çok uzak. Ben bütün turu Geiger Sayacı’yla yaptığım için manipülasyonun -yapılıyorsa bile- en fazla sayaçlar üzerinde yapılabileceğini söyleyebilirim ama o da çok düşük bir olasılık. Söylenenlere göre bölgede alınan radyasyon, okyanus aşırı bir uçuşta alınana yakın, tipik bir röntgende alınandan daha az, tomografiden ise çok aşağıda. Tedbirli olmak adına buradan sadece “ileride bir gün kanser olmaktan korkmuyorsanız” gidilmesini tavsiye edeceğim.

Çok insanın özellikle Pripyat’ı çok merak ettiğine eminim, umarım yazdıklarım fikir verici olabilmiştir. Gitmek isteyenlere söyleyebileceğim tek şey, olabildiğince fazla kaynak tarayın, tur şirketlerinin sitelerini dikkatle inceleyin, tamamen ikna olmadan böyle birşeye girişmeyin. Dünyada eşi benzeri olmayan bir yer için bile olsa önce içiniz rahat olsun, öyle başlayın. Çernobil kaçmıyor, kazanın etkilerinin tamamen bitmesi belki yüzlerce, belki binlerce yıl sürecek.

İletişim

Bu yazıyla ilgili sorularınız, yazının altına yorum yaparak bana iletebilirsiniz. Ancak sizden ricam, yazının altındaki yorumları da okumanız, belki de aynı soru önceden sorulmuştur.