Lübnan Dolmuşları

Kabul ediyorum, bizim dolmuşlar da zaman zaman oldukça değişik ve maceralı yolculuklara fırsat sunuyor. Ama Lübnan’daki dolmuşlarda gördüklerim de Türkiye’de görebileceklerimden fazlasını verdi bana.

Lübnan’da toplu taşıma tam bir facia olduğundan ötürü ulaşımda taksi ve dolmuşlar önemli yer tutuyor. Taksiciler taksimetre olmadığı için her türlü kazığı atma potansiyeline sahip, şehir içinde ve şehirlerarası yollarda korkunç fiyatlar çekebiliyor. Ama dolmuşlar ucuz yollu ulaşım için en uygun çözüm. Tabii genelde dökülmekte olan dolmuşların üzerinde sadece Arapça tabela bulunduğundan binerken gitmek istediğiniz yere gittiğinden emin olarak binin derim, gideceğiniz yeri söyleyin, gitmiyorsa dolmuşçu söyler. Yoksa cidden zor durumlara düşebilirsiniz İngilizce’nin çok az konuşulduğu bu ortamda.

Baalbek’le ilgili yazımda biraz bahsetme fırsatım olmuştu, Beyrut’a dönerken yanlış dolmuşa binince yaşadığım gözle görülür hayal kırıklığı sonrası ön koltukta oturan yolcu bana sigara uzatmıştı. Hıyarlığıma denk geldiği için almamıştım. Şu an düşünüyorum, gerçekten bir dolmuşta, hem de Ortadoğu’nun tam göbeğindeki bir dolmuşta bir daha ne zaman ve nasıl sigara içebilir bir insan? Gerçekten orada o sigaranın anlamı tek bir dal sigaradan çok daha fazlasıydı, insanların kendinden farklı dine veya mezhebe sahip olduğu için rahatlıkla öldürüldüğü bir coğrafyada adam belki bitmekte olan paketinden bir sigarayı hiç tanımadığı ve hiçbir yardım yükümlülüğü bulunmadığı bir turiste uzatıyordu. Bana para verse, Beyrut’un barlar bölgesi Gemmayzeh’de bira ısmarlasa bundan daha büyük bir iyilikte bulunamazdı. Ve ben reddettim, daha önce bindiğim dolmuşlarda sigara içildiğini gördüğüm halde. Anlık dandik endişelerim baskın çıktı, Beyrut’a nasıl giderim korkuları yendi beni. Halbuki paranız olduğu ve çok da belalı yerlere girmediğiniz sürece Lübnan’ın her yerinden Beyrut’a gidebilirsiniz, en kötü taksiye binersiniz, o kadar küçük bir ülke. Siz siz olun, sigara içmeseniz bile dolmuşta uzatılan sigaraya hayır demeyin, bunu net olarak öğrendim ben. Kaldı ki yanlış dolmuşa bindiğimi anlayan dolmuşçu beni doğru dolmuşa yönlendirdi ve para da istemedi. Ben o iyiliğe karşılık vermediğimle kaldım.

Bunun dışında dolmuşlarda, Türkiye’deki dolmuşlarda olmayan açılır kapanır koltuklu bir sistem bulunuyor. Türkiye’de de şehirler arası yollarda vardır belki, ben bilmiyorum. Ama Lübnan’da tüm dolmuşlarda yandan açılır kapanır koltuklar bulunuyor, normal koltuklar dolunca oralara da yolcular oturabiliyor. Böylelikle dolmuş dolduğunda herkesin oturduğu, ama kimseye ayakta gidecek yer kalmadığı durumlar oluşuyor. Sınırlı miktardaki boşluğu azami verimle kullanıyorlar. Tabii bunun sonucu olarak dolmuşa yeni yolcular bindiğinde yakın yerde inecek yolcular kapıya yakın yere yerleşiyor, uzakta inecekler en kuytu yerlere geçiyor, dolmuş öyle hareket ediyor. Şoför gideceğiniz yere göre sizi oturmanız gereken yer konusunda yönlendiriyor. Biri indiğinde veya bindiğinde yolcular arasında bir rotasyon oluyor ve resmen demografik yapı değişiyor desem yeridir. Genelde erkeklerin çoğunlukta olduğunu da söyleyebilirim. Cünye’den Cübeyl’e yaptığım kısa yolculukta 15 kişilik dolmuşta 15 erkekle yaptığım yolculuk bana, askerlik yaparken çarşı iznine çıktığım günleri nasıl hatırlattı anlatamam.

Tabii dolmuşa kadınlar da biniyor, ama genelde yanlarında 4-5 tane küçük çocuk oluyor. Onlara arka 5’liyi bırakmak için yine dolmuştan inip sonra daha müsait yerlere oturmanız gerekiyor. Bayan yanı olayı, de facto bir şekilde Lübnan’da da mevcut anlayacağınız.

Bir de dolmuş şoförlerinin rahatlığı olayı var. Byblos’tan Beyrut’a dönerken bira şişesi gibi bir şişeden birşeyler içen dolmuşçu, bitince şişeyi camdan dışarı fırlattı, şişe yol kenarında tuzla buz olurken adamın umuru bile değildi. Dışarı şişe atması mı, içtiği şeyin alkollü olması ihtimali mi beni daha çok tedirgin etti, şimdi bile bilemiyorum.

Dolmuşların en uygun ulaşım aracı olmasından bahsederken elbette ücretini hesaba katıyorum. Şehiriçinde ve yakın yerlerde yanlış hatırlamıyorsam 1000 LL istiyorlar (1 $ civarı). Daha uzun mesafelerde daha fazla olsa bile her türlü çok ucuz. Zahle’de inip Baalbek’e gidecek dolmuşa bindiğimde bana 5000 LL civarı bir para söylemişlerdi, Ortadoğu’nun en ortasında Bekaa Vadisi’nde bulunduğunuzu unutmayın, bu fiyata pazarlık edecek cesaretiniz bile olmuyor, zaten o da çok uygun bir para.

Kısacası taksiden olabildiğince uzak durmaya çalışın, nereye gitmek istediğinizi net şekilde anlatabileceğinizden eminseniz dolmuşlar size enteresan maceralar yaşatacaktır.